Kötü niyet tazminatı nedir?[2023*]

Belirsiz süreli iş sözleşmesi kapsamında çalışan işçinin; iş akdinin işverence kötü niyetli bir şekilde feshetmesiyle ödenmek durumunda olan tazminata kötü niyet tazminatı denir. İhbar tazminatından bağımsız bir tazminat olan kötü niyet tazminatı; işveren tarafından ödenmek durumundadır. İşverenin ihbar tazminatını ödemiş olması; kötü niyet tazminatını da ödeme yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.

Kötü niyet tazminatının hukuki dayanağı 4857 Sayılı İş Kanunu’dur. Bu kanunun 17. Maddesi kötü niyet tazminatını düzenlemektedir. 17. Maddeye göre; işverenin öncelikli olarak bildirim şartlarına uygun hareket etmesi gerekmektedir. Burada işvereni bildirim süresinin ücretinin ödemesini yaptıktan sonra sözleşmesi feshetmesi; yasada yer alan yükümlülüklerden işvereni kurtarmaz. İş Kanunu’nun 17, 18, 19, 20 ile 21. Maddeleri bu durumu açıklamaktadır.

İşçinin kötü niyet tazminatından doğal haklarından faydalanması için birtakım özel şartlar bulunmaktadır. Kanunda tam olarak kötü niyetin sınırları belirtilmediğinden neyin kötüniyet kapsamında değerlendirileceğine dair net bir kanı bulunmamaktadır. Burada dikkate alınan temel kriterler arasında işçinin iş güvencesi hakkında faydalanamaması ilk sırada yer almaktadır. Bir de işverenin iş akdini kötü niyetli bir şekilde feshetmesi gerekmektedir.

Kötü niyet tazminatı şartları

Kötü niyet tazminatından söz etmek için bazı şartların oluşması gerekmektedir. Ancak bu sayede kötü niyet durumunun ortaya çıktığını ifade edebiliriz. Aşağıda sıraladığımız koşullar kötü niyet tazminatı şartları arasında yer almaktadır:

• İşçinin aralıksız olarak çalışıyor olması
• İşçinin iş güvencesi kapsamında yer alamaması
• Çalışanın belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalışıyor olması
• İş akdinin işveren tarafından kötü niyetlice feshedilmesi

İşçinin kötü niyet tazminatı alma koşullarına sahip olması için sürekli olarak bir işte çalışıyor olması gerekmektedir. Yani işçinin iş sözleşmesinin aralıksız olarak çalışma durumunu öngörüyor olması gerekir. 

bu koşulda işçi için köyü niyet tazminatının varlığından söz etmek mümkün olur.
Kötü niyet tazminatı şartlarının ilgili hükmüne göre; işçinin iş güvencesinden dışlanmış olması gerekmektedir. Yani işçi herhangi bir iş güvencesine sahip olmadan iş sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmesi gerekmektedir.

 Burada temel amaç, işçinin hak kaybına uğramamasıdır.İşçiyle işveren arasındaki sözleşmenin belirsiz süreli olması gerekmektedir. Burada belirsiz süreli iş akdinin varlığı işçi için kötü niyet tazminatı konusunda temel bir kriterdir. Zira şayet belirli süreli bir iş akdi varsa böyle durumlarda kötü niyet tazminat durumu ortaya çıkmamış olur.

Kötü niyet tazminatı şartları gündeme geldiği zaman en kritik kriter olarak karşımıza iş akdinin kötü niyetli bir şekilde feshedilmesi işlemi çıkar. Bu durum genel olarak İş Kanunu 17. Madde kapsamında değerlendirilmektedir. Burada işçinin kötü niyet tazminatı şartlarını taşıması, yasal olarak haklarını aramasını mümkün kılmaktadır.

Kötü niyet tazminatı hesaplama nasıldır?

Kötü niyet tazminatının hesaplanması sürecinde pek çok farklı dinamik devreye girmektedir. Burada temel kriter bildirim sürecine ait ödemenin 3 katı tutarıdır. Bu tutar brüt olarak hesaplanmaktadır. Böylece kötü niyet tazminatının miktarı karşımıza çıkmaktadır. Kötü niyet tazminatı hesaplama işleminin hesaplanmasında çıplak ücretle giydirilmiş ücret de karşımıza çıkmaktadır.

Çıplak brüt ücret yani asıl ücret; işçiyle işveren arasındaki iş sözleşmesinde yer alan ücret miktarıdır. Çıplak brüt ücretin içerisinde hem fazla mesailer hem de diğer ek ödemeler yer almamaktadır. Bu ücret maaş bordrosunun üzerinde brüt ücret olarak karşımıza çıkmaktadır.

Giydirilmiş ücretse çıplak brüt ücrete tüm ödemelerin eklenmesiyle ortaya çıkan ücret olarak tanımlanmaktadır.

Kötü niyet tazminatının hesaplanmasında ilk aşama işçinin aldığı giydirilmiş brüt ücretin hesaplanmasından oluşmaktadır. İkinci aşamadaysa işçinin İş Kanunu çerçevesinde kıdemi bulunarak; esas ihbar süresi hesaplanmaktadır. Sonrasında hesaplanan bu miktar 3 ile çarpılmaktadır. Böylece karşımıza kabaca bir tazminat miktarı çıkmaktadır.

Kötü niyet tazminatı hesaplama işleminin üçüncü aşamasında ortaya çıkan son ücretin giydirilmiş brüt ücretle çarpılması gerekmektedir. Yapılan bu işlemler neticesinde brüt köyü niyet tazminatının karşımıza çıkması mümkün olur. Son olarak ortaya çıkan kötü niyet tazminatından önce gelir vergisi devamında damga vergisi kesildikten sonra net bir şekilde kötü niyet tazminatı hesaplanmaktadır.

Kötü niyet tazminatı ne kadardır?

Kötü niyet tazminat miktarının belirlenmesinde işçilerin kıdemleri esas alınmaktadır. Kötü niyet tazminatının hesaplanmasında ihbar süreleri de dikkate alınmaktadır. Temelde işçinin kıdemi göz önünde bulundurarak ihbar süresinin 3 katı tutarı, kötü niyet tazminatı olarak karşımıza çıkmaktadır. 

Burada kötü niyet tazminatının alınması için birtakım ön koşulların da oluşmuş olması şarttır.

Yargıtay’ın 23.03.1997 tarih ve 22900/6115 sayılı kararı kötü niyet tazminatı konusunda emsal olarak kabul görülen kriterler arasında yer almaktadır. Esasında bu karar işçinin alacağı kötü niyet tazminatı miktarını da doğrudan etkilemektedir. Bu kararda işçiye ödenmesi gereken tazminat miktarının ihbar tazminatının 3 katı olmasına dair hüküm bulunmaktadır.

Kötü niyet tazminatı hangi ücret üzerinden hesaplanır?

Kötü niyet tazminatının belirlenmesinde ihbar süreleri dikkate alınmaktadır. Dolayısıyla köyü niyet tazminatının ücret hesaplamaları işçinin kıdem durumuyla birlikte ihbar sürelerin 3 ile çarpılmasıyla hesaplanmaktadır. Genel olarak İş Kanunu’nun ilgili hükümlerinde kötü niyet tazminatı hesaplanmasında dair net bir çerçeve çizilmemektedir.

Kötü niyet tazminat davalarında tazminat hesaplamalarına baktığımız zaman Yargıtay tarafından verilen kararlar karşımıza çıkmaktadır. Mesela Yargıtay’ın 29784/1320 sayılı kararında Türk Medeni Kanununa atıfta bulunarak, herkesin haklarını kullanırken ya da borçlarını yerine getirirken dürüst davranmasının gerekliliği vurgulanmıştır. Bu da kötü niyet tazminatı konusunu hukuki bir tanım haline getirmiştir.

Kötü niyet tazminatı ne zamana kadar istenebilir?

Kötü niyet tazminatının talep edilmesi de birtakım ön koşullara bağlıdır. Burada kötü niyet tazminatının istenme süresinin de bulunduğunu ifada etmekte fayda vardır. Genel olarak kötü niyet tazminatı istenme süresi söz konusu olduğu zaman karşımıza 5 yıllık bir süre çıkmaktadır. Ancak bu durum 25 Ekim 2017 tarihi sonrasında düzenlenen iş sözleşmeleri için geçerliliğini korumaktadır.
Şayet taraflar arasındaki iş sözleşmesi 25 Ekim 2017 tarihinden önceyse bu durumda kötü niyet tazminatı istenme süresi olarak karşımıza 10 yıl çıkmaktadır. 

Bütün bu bilgiler ışığında kötü niyet tazminatı konusunun farklı dinamiklerin dikkate alınarak hesaplanmasının şart olduğunu ifade etmek mümkün olmaktadır. Bu tür hesaplamalarda ilgili Yargıtay kararları dahi dikkate alınmak durumundadır.

Bütün bu bilgiler ışığında kötü niyet tazminatı durumunun ortaya çıkması için işçinin İş Kanunu 18. Maddesi kapsamında çalışıyor olması gerekmektedir. Bu madde uyarınca kötü niyet tazminatının oluşması için işyerinin en az 30 kişi çalıştırıyor olması gerekmektedir. Ayrıca işçinin en az 6 ay ve üzerinde bir kıdeme sahip olması gerekmektedir. Bir de işçinin iş güvencesi kapsamının dışına çıkarılmış olması gibi ön koşullar dikkate alınmaktadır.

Sonuç olarak kötü niyet tazminatı konusu yasal dayanaklardan hareketle şekillenmektedir. Burada mezkur içtihatlar da dikkate alınmaktadır. Burada temel amaç bir şekilde iş güvencesinin dışında kalmış olan işçilerin herhangi bir hak kaybına uğramasının engellenmesidir. Kötü niyet tazminatının ortaya çıkması için hukuki olmayan bir iş akdi feshinin yapılması gerekmektedir. Kötü niyet tazminatında bildirim sürelerinin üç katı miktarında bir tazminattan söz etmek mümkün olmaktadır.